De mens in hokjes
Mensen indelen in hokjes, het gebeurt al eeuwenlang. De motieven zijn uiteenlopend: een zoektocht naar sociale stabiliteit, veiligheid en zekerheid, macht, een manier om dingen te begrijpen, om problemen op te lossen. Hokjes maken het leven een stuk eenvoudiger, maar hebben ook een negatief imago. Ze kunnen leiden tot minder genuanceerd denken, vooroordelen en stereotypen. Maar kunnen ze u helpen om andere mensen beter te begrijpen?
Persoonlijkheden in hokjes, al eeuwen lang
Er zijn mensen die we vertrouwen en mensen die we uit de weg gaan. Mensen die van de drukke stad houden en mensen die de rust van de natuur nodig hebben. Gelovigen en niet-gelovigen. Actieve, drukke mensen en luie, trage mensen. Vriendelijke mensen en onvriendelijke mensen, introverte personen en extraverte. Gezonde en zieke mensen. En ga zo maar door.
Vader van de geneeskunde, Hippocrates, was ervan overtuigd dat de gezondheid van de mens afhing van de balans tussen de lichaamssappen bloed, gele gal, zwarte gal en slijm. Hij leidde er karaktertypes van af of vier temperamenten: de sanguinicus, de flegmaticus, de cholericus en de melancholicus.
- De melancholicus (blauw) had een teveel aan zwarte gal (melaina cholè) in de milt en werd als zwaarmoedig en somber gezien. De pessimist dus.
- De cholericus (rood) werd aangestuurd door de gele gal (cholè) of de lever. Hij was vurig of temperamentvol: de heetgebakerde.
- De flegmaticus (groen) werd beïnvloed door de hersenen. Flegma of slijm is stroperig. Een flegmaticus was bijgevolg een traag bewegend persoon.
- De sanguinicus (geel) werd door het bloed (sanguis) en door het hart aangestuurd. Hij was positief en opgewekt. De optimist.
De Azteken probeerden ook om de mensen in categorieën op te delen. Ze maakten gebruik van de vier elementen: vuur, lucht aarde en water.
- Watermensen (blauw) aanschouwen wat er gebeurt, zijn rustig en zelfbewust.
- Vuurmensen (rood) zijn ontvlambaar en explosief. Krijgers, leiders.
- Aardemensen (groen) staan voor stabiliteit en zekerheid. Ze bouwen aan de toekomst.
- Luchtmensen (geel) zijn ook doelbewust, maar luchthartiger. Ze doen stof opwaaien.
Plato had de opvatting dat mensen ongelijk zijn. Daarvoor had hij ook een verklaring, hij onderscheidde namelijk drie groepen mensen op grond van de drie zielsdelen: het begerende, het strevende en het kennende. Hij gebruikte ook vier temperamenten: de handwerksman, de bewaker, de idealist en de rationalist.
De Zwitserse psychiater Carl Jung bedacht de theorie van psychologische types, gebaseerd op vier psychische eigenschappen die ieder individu bezit in een specifieke combinatie: denken, voelen, gewaarwording en intuïtie. Zijn theorie is vandaag beter gekend als het fundament voor de Myers-Briggs typologie: een uitgebreide test die mensen indeelt in 16 mogelijke persoonlijkheden. Hoewel MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) populair is binnen het bedrijfsleven, kent het nauwelijks onderbouwing vanuit wetenschappelijke zijde en sluit het niet aan bij de wel wetenschappelijk onderbouwde Big Five.
De Big Five persoonlijkheidstheorie is de meest gebruikte en best onderzochte persoonlijkheidstheorie. Hij is gebaseerd op een Amerikaans onderzoek naar het gebruik van bijvoeglijke naamwoorden waarmee proefpersonen het karakter van een bekende persoon beschreven. Uit jarenlang en wereldwijd psychologisch onderzoek blijkt dat u de persoonlijkheid van personen door middel van vijf dimensies, de zogenaamde Big Five, kunt beschrijven: extraversie, vriendelijkheid, emotionele stabiliteit, ordelijkheid en openheid. Per dimensie kan u hoog, laag of ergens daar tussenin scoren.
Nogal wat persoonlijkheidstests die bij loopbaanadvies worden gebruikt, zijn gebaseerd op de Big Five persoonlijkheidstheorie. Bedoeling is dat ze mensen helpen om te vinden welke (werk)omgeving bij hun persoonlijkheid past.
William Moulton Marston publiceerde in 1928 zijn werk Emotions of Normal People. In tegenstelling tot Jung en Freud onderzocht hij de verschillen in gedragspatronen van gezonde mensen. Zijn studie ligt aan de oorsprong van het DISC-model.
- Correct (blauw) laat zien in hoeverre iemand zich aan regels en bepalingen wil houden.
- Dominantie (rood) geeft aan hoe iemand problemen benadert en met uitdagingen omgaat.
- De mate van stabiliteit (groen) wordt bepaald door hoe ontvankelijk iemand is voor veranderingen.
- Een inspirerend (geel) persoon vindt het leuk om anderen te inspireren en te overtuigen.
Over naar David Keirsey. Hij heeft de Keirsey Temperament Sorter ontwikkeld op basis van de oude theorieën van Hippocrates en Plato. Hij spreekt ook van de handwerksman, de bewaker, de idealist en de rationalist en verdeelde deze vier temperamenten nog eens in twee rollen, met elk twee rolvarianten. De 16 ontstane rolvarianten vallen ongeveer samen met de types uit de Myers-Briggs-test.
De KTS is een persoonlijkheidstest met als doel het beter begrijpen van zichzelf en van anderen. Kleuren helpen om de temperamenten weer te geven. Rood (handwerksman) staat voor competitief, geel (bewaker) voor spontaan, blauw (rationalist) voor methodisch en groen (idealist) voor humanistisch.
Insight Discovery gebruikt ook een toegankelijk kleurenmodel om zelfinzicht, effectieve communicatie en teamontwikkeling te bevorderen. Het model staat voor vier aspecten van persoonlijke gedragsvoorkeuren: vurig rood, stralend geel, zacht groen en helder blauw.
Blauw, rood, groen en geel: het kleurenmodel
Het zal u intussen wel opgevallen zijn. Of het nu gaat om de Oude Grieken, de indianen in Latijns-Amerika of de moderne psychologie: er is een constante. Juist, de kleuren. Die zijn op zich niet zo belangrijk, maar ze zijn een middel om gedragsstijlen beter te begrijpen. Met begrip van de kleurentaal kunnen mensen het begrip voor hun eigen, elkaars en andermans gedrag vergroten en hun kennis omzetten in de praktijk.
Het kleurenmodel is een krachtige tool om praktisch inzicht te krijgen in uw persoonlijke ontwikkeling, maar ook in het DNA van uw team. Iedereen heeft en gebruikt namelijk in meer of mindere mate deze vier kleuren. De volgorde en intensiteit van het kleurgebruik zijn echter uniek en maken dat iedereen anders is. Personen en teams kunnen aan kracht winnen door de verschillen in mensen te zien, te waarderen en te benutten. Als individu krijgt u inzicht in uw minder goed ontwikkelde kanten en wordt u aangezet te groeien vanuit uw eigen kracht.
In hokjes denken helpt ons dus niet meteen om andere mensen beter te begrijpen, want niemand kan in één hokje ondergebracht worden. Het gaat om de combinatie van de vier hokjes of de vier kleuren, en die combinatie kunnen ‘lezen’. Dat helpt ons dus wel!
Wilt u hier meer over weten, dan is het boek ‘Omringd door idioten’ van Thomas Erikson een echte aanrader om beter te leren communiceren met collega’s, vrienden en familie. Maar ook Peace for Talent kan u hierin professioneel begeleiden. Onze experts staan u graag bij voor meer uitleg.
Meer lezen over gedragsstijlen? Lees dan het volgende boek.
